TEPAV’ın değerlendirme notunda, babalık izni ve ebeveyn izniyle ilgili AB ülkeleri ve Türkiye’deki durum detaylı şekilde inceleniyor.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı TEPAV’dan Dr. Asmin Kavas’ın hazırladığı değerlendirme notunda, babalık izni ve ebeveyn izniyle ilgili AB ülkeleri ve Türkiye’deki durum detaylı şekilde inceleniyor. Değerlendirme notundan birkaç başlığı aşağıda paylaşıyoruz. Notun tamamına, yazının sonundaki linkten ulaşabilirsiniz.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin azaltılması, kadının toplumsal yaşamda daha görünür hale gelmesi, anne ve babanın ilgisinden tam fayda sağlayan sağlıklı nesillerin yetişmesi amacıyla; Avrupa Komisyonu 2017 yılında “İş-Yaşam Dengesi Yönergesi”ne ilişkin bir öneriyi kabul etti.
Yönergede babalık izni ve ebeveyn izni olmak üzere iki kavramın önemi üzerinde duruluyor.
Yönergeye göre babalık izni, bir çocuğun doğumundan hemen sonra çalışan babalara kısa süreli verilen ücretli izin olarak tanımlanıyor. Bu izinlerin süresi Avrupa Birliği (AB) üye ülkelerinde ortalama 9 gün; Türkiye’de ise 2016 yılında yapılan düzenlemelerle eşinin doğum yapması halinde memurlara 10 gün, taşeron işçilere ise 5 gün verilen ücretli izin şeklinde.
Eşitsizliğin kaldırılması, aile ve çalışma yaşamının uzlaştırılmasına ilişkin önlemler kapsamında ele alınan ebeveyn izni ise AB Temel Haklar Şartı’nın 33. Maddesinde bir sosyal hak olarak düzenlenmiş ve Yönerge’ye de bu şekliyle yansımış durumda. Bu izin, çalışan anne ve babalara, yeni doğan çocuklarına bir süre bakabilmeleri için sosyal güvenlik, istihdam ve tazminat açısından kendilerini bir derece güvencede hissederek verilen izin olarak tanımlanıyor. Bu izin süresi de ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. AB üye devletlerinde erkek çalışanların çalışma dönemleri göz önünde bulundurularak, ortalama dört ay veya daha uzun bir süre için ücretli ebeveyn izni verilirken; Türkiye’de ise 2016 yılında Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında yapılan düzenleme ile “çocuğun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar anne veya babadan birisi kısmi süreli çalışma izni talebinde bulunabilir” şeklinde düzenleniyor. Ebeveyn izin hakkı tanınan birçok ülkede, izin dönemi boyunca ücrete yönelik düzenlemelerde herhangi bir öneri ya da kısıtlama getirilmediği, tazminat seviyelerinin belirlenmediği, özel sektörde ebeveynlik izni için ücret düzenlemesinin daha çok işverenin inisiyatifine bırakılması da bu izne başvurulmama gerekçesi olarak gösteriliyor.
Avrupa Komisyonu, Yönerge kapsamında, “Babalık ve Ebeveyn İzni Üzerindeki Potansiyel Değişiklikler” başlıklı bir rapor da hazırladı. Rapor çeşitli ülke incelemeleri üzerinden babalık ve ebeveynlik izinlerine ilişkin sonuçlara yer veriyor. Rapor kapsamında yapılan iki aşamalı sosyal ortak görüşmeler Türkiye’de dâhil olmak üzere 20 ülke üzerinden 100 kişi ile yapılan derinlemesine mülakat ve mevcut yasaların inceleme yöntemleri üzerinden ele alınıyor. Araştırma 2 farklı parametreden yola çıkılarak gerçekleştirilmiş:
- Anne ve babaya verilen doğum izin süreleri
- Anne ve babaya ebeveynlik izni süreleri
Araştırmanın sonuçlarına göre çocukla geçirilen zaman ve babanın ev işlerine katkısında Avrupalı babalar ilerleme gösteriyor. Türk babaların karnesi ise zayıf. Raporda Türkiye, İngiltere ve Almanya ebeveynlik izinlerinde, Avrupa standartları ile uyumlu olmayan ülkeler arasında değerlendiriliyor.
Türkiye'de babalık ve ebeveyn izninde yapılacak düzenlemelerin kadın istihdamına etkilerine de yer veren Türkiye’de Babalar Çocuk Bakamıyor değerlendirme notuna bu linkten ulaşabilirsiniz.