Medya Araştırmaları Derneği (MEDAR) Etkiniz’in desteğiyle gerçekleştirilen, yerel medyada faaliyetlerini sürdüren kadın gazetecilerin mesleki tecrübelerini inceleyen ‘Yerel Medyada Kadın Gazeteci Olmak: Sorunlar ve Çözüm Önerileri’ isimli araştırmanın sonucu yayınlandı. Temmuz 2020’de başlayan ve üç ay süren araştırma sırasında Türkiye’nin farklı bölgelerindeki yerel medya kurumlarında çalışan 30 kadın gazeteciyle görüşüldü. Bu mülakatlardan elde edilen veriler ışığında yerel medyadaki kadın gazetecilerin mesleki durum tespiti (çalışma koşulları, mesleki donanım ve gelişim imkânları) ve ihtiyaç analizini (karşılaştıkları cinsiyet temelli ayrımcılıklar, engeller ve mesleki gereksinimleri) içeren bir rapor oluşturuldu. Yerel medyadaki kadın gazetecilerin sorunlarına yönelik çözüm önerilerinin de yer aldığı kapsamlı araştırma çok çarpıcı veriler ortaya koydu. 

Erkek adaylara öncelik veriliyor

Araştırmaya göre; yerel medya kurumlarındaki ağır çalışma koşulları ve cinsiyetçi istihdam kadın gazetecilerin mesleki gelişimlerini engelliyor. Araştırmada ele alınan bulgular yerel medya kurumlarında yaşanan finansal sorunların kadın gazetecilerin çalışma koşullarını ağırlaştırdığını ve ‘yetersiz maaş, eksik kadro ve yetersiz çalışan sayısı, orantısız iş yükü, yasal sınırı aşan mesai saatleri, teknik donanım ve ekipman eksikliği’ gibi sorunlar yarattığını ortaya koyuyor. Bu çalışma koşulları altında mesleki faaliyet ve gelişimlerini sürdürmekte zorlanan kadın gazeteciler ayrıca sektöre giriş ve işe alım sırasında da cinsiyet temelli ayrımcılıkla karşılaşıyor. Araştırmada yer alan ifadelere göre; yerel medyadaki çoğu kurum kadın gazeteciler özelinde ‘Evlenir, çocuk sahibi olur, çalışamaz’, ‘Geç saate kadar mesaiye kalamaz’, ‘Sahada her yere habere gidemez’ vb. sebepler göstererek işe alım sırasında erkek adaylara öncelik veriyor. Bunların yanı sıra, rapor bulguları yerel medyada çalışan kadın gazetecilerin sıklıkla ‘Mobbing, haksız işten çıkarma, maaş kesintisi, terfi eksikliği’ gibi mesleki hak ihlallerine uğradığını gösteriyor.

Kadın gazeteciye toplumsal baskı daha fazla

Diğer bir veriye göre; yerel medya üzerindeki ekonomik, siyasi ve toplumsal baskılar kadın gazetecilerin habercilik faaliyetlerini olumsuz etkiliyor. Yerel medya kurumlarının ana finansman kaynağı genellikle kamu kurumlarından alınan resmi ilanlar ve ticari reklam gelirlerinden oluşuyor. Kamu kurumları ve siyasi/ekonomik yerel aktörlerle kurulan bu ticari ilişki, yerel medya kurumları ve gazetecilerin haber üretim süreçlerini dış baskılara açık hale getiriyor ve sansür ve otosansür pratiğinin yaygınlaşmasına yol açıyor. Bulgular yerel gazeteciler üzerindeki bu baskıların deneyimlenme biçimlerinde, cinsiyet temelli farklılıklar olabileceğine işaret ediyor. Görüşülen gazeteciler, yereldeki baskıların toplumsal cinsiyet temelinde şekillendiğini ve kişisel yaşamlarına dair ayrıntılar üzerinden (örneğin; dış görünüş, özel hayat, siyasi görüş vb.) toplumsal baskılarla karşılaştığını doğruluyor. Kadın gazeteciler erkek meslektaşlarına göre bu baskılarla daha sık karşılaştıklarını ve daha kolay hedef gösterildiklerini düşünüyor.

Mesleki küçümsenme ve dışlanma da var

Yerel medyada kadın gazeteciler saha görevleri için yetersiz bulunuyor, mesleki küçümsenme ve dışlanma ile mücadele ediyor. Araştırmanın bu verisi, ulusal medyaya olduğu gibi yerel medyada da kadın gazetecilerin saha haberciliğine erişim açısından cinsiyet temelli engellerle karşılaştığını ortaya koyuyor. Araştırmaya katılan gazeteciler arasındaki yaygın görüş, yerel medyada kadın gazetecilerin toplumda kadına atfedilen roller (gece geç saate kadar çalışma, ağır ekipman kullanma ve taşıma, taciz ve güvenlik tehditleri vb.) öne sürülerek sahada çalışmak için yetersiz bulunduklarına işaret ediyor. Bu durum, kadın gazetecilerin sektör içinde genellikle ofis içi pozisyonlara ve belirli habercilik alanlarına (magazin, sağlık, aile ve çocuk, kültür sanat vb.) yönlendirilmesine sebep oluyor. Diğer yandan, saha görevlerinde aktif olan katılımcıların deneyimleri kadın gazetecilere sahada erkek meslektaşlarıyla eşit fırsatlar tanınmadığını söylüyor. Saha görevlerinde erkek egemen tutumun baskın hale gelmesiyle kadın gazetecilerin mesleki yetkinlikleri sorgulanıyor. Bu sebeple, yereldeki kadın gazeteciler hem meslektaşları hem de haber kaynakları ile etkileşimleri esnasında sıklıkla mesleki küçümsenme ve dışlanma ile karşılaşıyor.

Şiddet tehdidi ile karşı karşıyalar

Araştırmaya göre; kadın gazeteciler yereldeki habercilik faaliyetleri esnasında taciz, fiziksel şiddet ve güvenlik tehditleri ile karşı karşıya kalıyor. Araştırmadaki bulgular kadın gazetecilerin yereldeki habercilik faaliyetleri esnasında sıklıkla toplumsal cinsiyete dayalı şiddet vakaları ile karşılaştığını ortaya koyuyor. Kadın gazetecilerin karşılaştıkları cinsiyete dayalı şiddet biçimleri raporda ‘fiziksel şiddet ve güvenlik tehditleri’, ‘cinsel istismar ve taciz’, ‘iletişim kanallarının suistimali’ ile ‘dijital şiddet ve zorbalık’ olarak öne çıkıyor. Araştırmaya göre; bu vakalardaki şiddet uygulayıcıları kadın gazetecilerin haber üretimi esnasında aktif olarak iletişimde bulunduğu meslektaşları, haber kaynakları, izleyiciler ve diğer yerel aktörlerden (siyasi veya bürokratik temsilciler, kamu görevlileri, yerel işletme sahipleri, şehirde ikamet eden vatandaşlar vb.) oluşuyor.

Denetim mekanizmaları oluşturulmalı

Araştırmanın sonunda yer alan saptama ise çarpıcı; yerel medyada cinsiyet eşitliği için yasal düzenlemeler ve denetim mekanizmalarının oluşturulması; kadın gazetecilerin mesleki temsiliyetinin artırılması gerekiyor. Kadın gazetecilerin karşılaştıkları mesleki sorunların çözümüne yönelik ilettiği öneriler de araştırmanın son bölümünde yer alıyor. Bunlar arasında en öncelikliler; yerel medyada toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanabilmesi için kurumlardaki kadın çalışan ve yönetici sayısının artırılmasına yönelik yasal düzenlemeler getirilmesi, sektörel denetim kurulları oluşturulması ve hak ihlallerine dair sektör içi şikâyet ile destek mekanizmalarının kurulması. Ayrıca, kadın gazeteciler atılacak bu yasal adımların sivil toplum örgütleri tarafından savunuculuk faaliyetleri ile desteklenmesini ve mesleki birliklerdeki kadın temsiliyetinin artırılmasını talep ediyor.