Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 1990’dan itibaren her yıl yayımlanan İnsani Gelişme Raporu’nun çevrimiçi takip toplantısı yapıldı. UNDP Türkiye, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), Habitat Derneği ve İnsani Gelişme Vakfı (İNGEV) ortaklığında çevrimiçi gerçekleşen toplantıda,Türkiye’nin Antroposen’de (insan çağında) toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki mevcut durumu değerlendirildi. Açılışta konuşan İNGEV Başkanı Vural Çakır, Türkiye’nin son 30 yılda İnsani Gelişme Endeksi’nde kaydettiği ilerlemenin önemine ve toplumsal cinsiyet eşitliği alanında kat edilmesi gereken mesafeye dikkat çekti. Çakır, özellikle iş gücüne katılımda kadınların oranının yüzde 34 iken erkeklerde bu oranın yüzde 73’e kadar çıktığının altını çizdi.

Pandemi kadınların gelirini azalttı

Habitat Derneği Başkan Yardımcısı Nesrin Serin yaptığı konuşmada, pandeminin negatif etkilerini anlattı. Koronavirüs ile birlikte gelir kaybı yaşayan en büyük grubun kadınlar olduğunu vurgulayan Serin, Habitat Derneği olarak, kadınların iş hayatında var olmasını sağlayacak projelerle ekonomik açıdan güçlenmesine ve Türkiye’nin toplumsal cinsiyet eşitliği alanında ilerlemesine katkıda bulunacak çalışmaların içinde yer alacaklarını dile getirdi.

Türkiye’nin gerilediği tek alan cinsiyet eşitliği

TEPAV İcra Direktörü Güven Sak ise, toplumsal cinsiyet eşitliği alanında Türkiye Medeni Kanunu’nun 95 yıl önceki kabulünden itibaren yürürlükte olduğunu ve 2011’de imzalanan İstanbul Sözleşmesi’nin bu hedef doğrultusunda yürürlüğe girdiğini vurguladı. Geldiğimiz noktada, son otuz yılda İnsani Gelişme endekslerinde Singapur ile birlikte en iyi performansı sergileyen Türkiye’nin gerilediği tek alanın toplumsal cinsiyet eşitliği olmasının üzücü olduğunu dile getiren Sak, “Cinsiyet eşitliği için daha çok çalışmamız gerekiyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) Kadın Girişimciler Kurulu ile başlattıkları iş birliğinden çok umutluyuz” dedi. Türkiye’nin ilerleyen süreçte ivmeli bir şekilde kalkınması için birinci önceliğinin kadınların kitlesel olarak iş gücüne katılımlarının sağlanması olduğunu ifade eden Sak, koronavirüs sonrası toparlanma sürecinde yeşil dönüşümün önemine ve bu yolda Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı onaylaması gerektiği gerçeğine dikkat çekti.

Kamuda toplumsal cinsiyet ele alınmalı

Çevrimiçi düzenlenen takip toplantısında panel öncesinde Türkiye’de mevcut toplumsal cinsiyet eşitliği genel hatlarıyla ele alındı. Bu kapsamda, TOBB Kadın Girişimciler Kurulu (TGK) Başkanı Nurten Öztürk, pandeminin var olan eşitsizlikleri daha da derinleştirdiğini ve özellikle kadınların iş gücüne katılımında ciddi düşüşlere sebep olduğunu ifade etti. Öztürk, TOBB olarak Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesi için Kadın Girişimciler Kurulu aracılığıyla kadın iş gücünü nicelik ve niteliksel olarak geliştirmek ve kadınların finansmana erişimini kolaylaştırarak kadın girişimciliğini yüzde 10’dan çok daha ileri seviyelere taşımak için çalıştıklarını belirtti. TGK’nın gelecekteki çalışmalarını; farkındalığın artırılması, eğitim-üretim ve katılım başlıkları altında özetleyen Öztürk, kamu kurumlarında toplumsal cinsiyet eşitliği alanındaki temsilciler yoluyla cinsiyet eşitliğine karşı farkındalık oluşturmayı hedeflediklerini söyledi. Öztürk, kadınlara tarımda girişimciliklerini artırma amacıyla teknoloji okur-yazarlığı eğitimi vereceklerini sözlerine ekledi. 

Esnek ve yapıcı politikalara ihtiyaç var

İnsani Gelişme Raporu 2020 bulgularını değerlendiren UNDP Türkiye Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Uzmanı Aslı Çoban, gezegen üzerindeki baskının oluşmasında insanın sorumluluğuna vurgu yaptı. Kadınların kırsal üretimde mülkiyet haklarına erişimde yaşadıkları kısıtlar sebebiyle karşılaştıkları eşitsizliklere dikkat çeken Çoban, pandemi sürecinde kadınların istihdamdan, kız çocuklarının ise eğitimden geçici olarak uzaklaşmalarının kalıcı hale gelebileceğini ifade etti. Çoban, Türkiye’nin ileride daha iyi bir toplumsal cinsiyet eşitliği performansı yakalayabilmesi için bu eşitsizlikleri önleyebilecek esnek ve yapıcı politikalara ihtiyacı olduğunu kaydetti.

Kadınların çalıştırdığı işletmeler daha uzun ömürlü

Etkinlik çerçevesinde gerçekleşen ‘Antroposen’de Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’ panelinde konuşan TOBB Eskişehir İl Kadın Girişimciler Kurulu İcra Komitesi Başkanı Elif Gürkaynak, 2009-2019 arasını kapsayan bir dönemi inceledikleri araştırma raporunun verilerini paylaştı. Gürkaynak, Eskişehir’de son 10 yıl içerisinde işletme sayısında görülen artış içinde kadınlar tarafından açılan işletme sayısının oldukça düşük çıktığını belirterek; “Buna karşın kadınların çalıştırdığı işletmelerin ömrünün daha uzun olduğunu saptadık. Bu da, kadın girişimcileri destekleme noktasında bize güven veriyor” dedi.

Evlilik kadın istihdamını azaltıyor

İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İpek İlkkaracan-Ajas, Türkiye’de kadının emek piyasasına sınırlı katılımının nedenlerini ele alarak bunu sadece eğitim eksikliği ve kültürel normlarla açıklayan öğrenilmiş modele eleştiri getirdi. İlkkaracan-Ajas şöyle devam etti: “Bunun kaynaklarını doğru saptamak politika önerileri geliştirme noktasında önemli. Aynı eğitim seviyesine sahip erkeklerin kadınların iş gücüne katılımından fazla olmasının sebepleri incelendiğinde, kadınlarda evliliğin istihdamı azalttığını saptadık. Kadınların hayatlarında evlilikle birlikte gündeme gelen hamilelik ve doğum süreci, ev içerisindeki ücretsiz kadın emeğini artırıyor. Türkiye için toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama noktasında iş yaşamı, ev içi emek ve aile yaşamını uzlaştırmaya yönelik politika geliştirmeye ihtiyaç var.” TEPAV tarafından hazırlanan 81 ilde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Karnesi (2020) bulgularını paylaşan Proje Koordinatörü Ayşegül Taşöz Düşündere de, elde edilen en önemli bulgunun bir ildeki toplumsal cinsiyet eşitsizliği azaldıkça insani gelişmişliğin artması olduğunu aktardı. Taşöz, kişi başına düşen gelirin yüksek olduğu illerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin nispeten yüksek çıktığını sözlerine ekledi.