Türkiye'de bir üniversiteye (Marmara Üniversitesi) bağlı kurulan ilk kadın araştırma merkezi olan Ekonomik ve Sosyal Alanda Kadın Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESKAR), kadınların sorunlarına ve bunların çözümlerine dair çalışmalar yürütüyor. Merkez, var olan kadın çalışmalarını toplum geneline yaymak, kadınlar ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yapmak, kamu ve özel sektör ile halk arasında köprü vazifesi görmek amacıyla çeşitli akademik ve bilimsel faaliyetler ile sosyal sorumluluk projeleri yürütüyor. Yurt içi ve yurt dışındaki projeleri de yakından takip eden ESKAR, kadına şiddet konusunun yanı sıra kadınların istihdamı, iş hayatında yaşadıkları problemler ile iş-yaşam dengeleri gibi birçok başlıkta nitel araştırma ve sosyal bilimlerde veri analizi yöntemlerini kullanarak bilimsel araştırmalara imza atıyor.

Tutunmak için finansal ve dijital okuryazarlık önemli

ESKAR Genel Müdürü Prof. Dr. Fatma Ayanoğlu, Türkleri ve Türk kadınlarını ‘girişimci’ olarak tanımlarken, her yıl birçok kadının istihdama dahil olduğunu dile getirdi. Kadınlar tarafından kurulan 100 işletmeden 87'sinin bir yıl, yarısının da 5 yıl sektörde tutunabildiğini kaydeden Ayanoğlu, kadınların iş dünyasında neden tutunamadıklarına dair Türkiye'deki tezleri incelediklerini, farklı bölgelerdeki kadın girişimcilerle konuştuklarını belirtti. Ayanoğlu, bu doğrultuda ticaret odalarına kayıtlı 280 kadın girişimcinin katılımıyla yaptıkları ‘Kadın Girişimcilerin Yaşadığı Sorunlar Araştırması’nda elde ettikleri sonuçlar hakkında şunları söyledi: "Bunların birincisi finansal okuryazarlık. Çünkü para kazanıyor olsalar bile gelir-gider dengesini yönetmeyi, nakit akışını bilmediklerinden bir takım sorunlar yaşanıyor. Nasıl büyüyeceklerini de bilemiyorlar. En üzücü şey; tam verim alınacağı dönemde birden bire zararla kapatmak zorunda kalmaları. Büyürken hem eleman artırmak hem mevcut işletmelerini büyütmek zorundalar. Kira, vergi gibi sorunlarla da karşılaşıyorlar. Hükümetin finansal okuryazarlık hakkında destekleri bulunuyor ama araştırmada birçok kadının bundan haberdar olmadığını gördük."

Birçok kadın ürününü nasıl değerlendireceğini bilmiyor

Fatma Ayanoğlu, araştırmada kadınların inovatif ürünler ürettiklerinin ancak onları satarken ya da pazara açılırken markalaşamadıklarının gözlemlendiğini söyledi. Ticaret Bakanlığı’nın da bu eksikliği görerek kadınlara markalaşma ve pazarda tutunma gibi konularda eğitim ve destek verdiğini dile getiren Ayanoğlu, çalışmanın bir diğer sonucunun ise dijital okuryazarlık ile ilgili olduğunu belirtti. Ayanoğlu, "Kadınların dijital mecralarda çok çabuk tutunduğunu görüyoruz. Ama e-ticaret konusunda biraz daha bilgilendirilmeleri ve cesaretlendirilmeleri gerekiyor. Türkiye'nin batısı ve doğusu arasında farklılıklar var. Özellikle aile ve toplum baskısı gibi nedenlerden dolayı kadınların tek başına iş kurması, mağaza sahibi olması, akşam iş yerinden çıkması gibi durumlar onları zor durumda bırakıyor. O yüzden, iş hayatına atılsalar bile bir süre sonra bırakmak durumunda kalıyorlar. Örneğin; sermaye yetersizliği, nasıl başlayacağını bilememe gibi sebepler de var. Birçok kadın start-up nasıl büyüyeceğini, ürününü nasıl değerlendireceğini bilmiyor” şeklinde konuştu. Avrupa'daki ve dünyanın farklı ülkelerindeki araştırmalara bakıldığında, Türkiye'nin kadın istihdamı ve kadın girişimciler konusunda dünyanın gerisinde olmadığını söyleyen Ayanoğlu, özellikle salgın sürecinde Türk kadınlarının küresel yatırımlar aldığından bahsetti.

Evden çalışma kolaylığı için e-ticareti tercih ediyorlar

Prof. Dr. Fatma Ayanoğlu, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine işaret ederek, “Kadınların pandemide, özellikle dijital mecralarda gerek girişimci sayılarında gerek yaptıkları faaliyetlerde yüzde 2 artış olduğu görüldü" dedi. Bu veriden hareketle ESKAR'ın, salgın sürecinde Bilgiyi Ticarileştirme Merkezi'ne bağlı 145 girişimcinin katılımıyla ‘e-ticaret ve Bilişimde Çalışan Kadınlar Araştırması’nı gerçekleştirdiğini belirten Ayanoğlu, elde ettikleri sonuçlara ilişkin şöyle konuştu: "Kadın girişimciler özellikle salgında dijital mecraları iyi kullanabiliyor. Evden yemek ve el işi yapıp satma gibi konular olsa bile kadın kooperatifleri bir araya geliyor. Kooperatifler artık çok daha bilinçli ve uluslararası standartlarda üretim yapıyor. Türkiye'de 100'ü geçen kooperatifimiz var. Dijital alanda da birleşip aynı başarıyı sürdürdüler. Pandemi öncesinde yaptığımız araştırmada da kadın girişimcilerin en çok e-ticaret sektörünü tercih ettiğini görmüştük. Bunun kadınlar için avantaj olan birtakım sebepleri var. Evden çalışma kolaylığı, işe gitmeme, yolda vakit harcamama ya da farklı coğrafi bölgelere ulaşma zorluğunu ortadan kaldırıyor. Kadın evde hem çalışıyor hem çocuklarına bakabiliyor. Dijital dünyanın kadınlara getirdiği bu avantajlar var. Kadınlar da bunu, evdeki sorumlulukları artsa da güzel şekilde kullandı. Özellikle de 25-35 yaş aralığındaki kadınların dijital mecralarda yoğun şekilde çalıştığını görmekteyiz. Çünkü yaş aralığı düştükçe, dijital çağda doğanlar, bu mecrayı çok daha rahat kullanıyorlar."

Analitik düşünme becerisi başarının anahtarı

Fatma Ayanoğlu, çalışan annelere verilen süt izni gibi imkânların ev koşullarına göre de düzenlenmesi ayrıca internet satın alma gücü olmayan, teknolojik altyapının olmadığı bölgelerde yaşayan kadınlar için birtakım çalışmalar yapılması gerektiğini söyledi.

Uzaktan çalışma devam ederse kadınların dijital mecrada çok daha başarılı olacağına dair bilimsel veriler bulunduğuna işaret eden Ayanoğlu sözlerini şöyle tamamladı: 

"Araştırmalar, daha analitik düşünmeleri, detaycı olmaları, hataları hızlı ayıklayabilmeleri, geniş bakış açıları gibi özellikleri dolayısıyla dijital ve teknoloji yoğunluğu olan şirketlerde kadınların daha çok tercih edildiğini ve bu alanlarda performanslarının çok yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Bundan dolayı sadece ülkemizde değil, dünyada da şirketler ve hükümet politikaları kadın istihdamını artırmaya yönelik çalışmalar yapıyor. Ayrıca, kadınlar e-ticaret yaparken daha sabırlı. Rekabet koşulları içerisinde daha detaycı olmaları ve analitik düşünme becerileri onlara başarı sağlıyor."