Türkiye’de kadın diplomatlar büyükelçilik ve bakanlıklarda danışmanlık, genel müdürlük gibi yönetici pozisyonlarına atanmada cam tavan engeliyle karşılaşıyor.
Çankaya Üniversitesi’nin düzenlediği ‘Diplomaside Kadınlar Neden Vazgeçilmezdir’ başlıklı çalıştayda ortaya çıkan sonuçlar, Türkiye’de diplomaside kadın sayısının dünya ortalamasının üzerinde olmasına rağmen kadın-erkek eşitsizliğinin beklenenden daha derin olduğunu gösterdi. Çankaya Üniversitesi Kadın Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (KADUM) düzenlediği çalıştayın sonuç raporuna göre; dünya genelinde kadın büyükelçi oranı yüzde 23.1’de kalırken Türkiye bu alanda yüzde 27.2 ile dünya ortalamasının üzerinde. 2024 yılı itibarıyla Dışişleri Bakanlığı’nda görev yapan 259 kariyer diplomatın 111’i, yani yüzde 42’si kadınlardan oluşuyor. Ancak uzmanlar, bu rakamların yanıltıcı olabileceği konusunda uyarıyor. Finlandiya’nın ilk kadın büyükelçisinin ‘Alkol kullanmadığı için geç saatlerde müzakere edemeyeceği’ gerekçesiyle atanmasının engellenmeye çalışılmasından bu yana geçen 65 yılda, kadın diplomatlar hâlâ benzer ön yargılarla mücadele ediyor.
Diplomaside kadın-erkek eşitliği
Diplomasi alanında kadınların karşılaştığı engeller ve çözüm önerilerinin masaya yatırıldığı çalıştay raporuna göre, hayatın pek çok alanında olduğu gibi diplomaside de kadınlar ‘yüksek performans’larına rağmen kariyerlerinde ilerlemekte ve üst düzey temsil yetkisi elde etmekte hâlâ zorluklar yaşıyor. Türkiye’de Dünya Diplomaside Kadınlar Günü kapsamında düzenlenen ilk kurumsal etkinlik olan çalıştaya, aralarında Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Berris Ekinci’nin de bulunduğu çok sayıda üst düzey diplomat, akademisyen ve uzman katıldı. Çalıştayda konuşan KADUM Direktörü Prof. Dr. Zeynep Karahan Uslu, “Diplomaside bulunduğunu varsaydığımız esnek ve kapsayıcı yaklaşımın cinsiyet eşitliğinin sağlanması için de devreye girmesi gerekir” değerlendirmesinde bulundu.
Rakamlar eşitsizliği gözler önüne seriyor
Rapora göre ‘çam uçurum’, kadın diplomatların karşılaştığı en sinsi engellerden biri olarak öne çıkıyor. Buna göre kadın diplomatlar daha düşük statülü ülkelere atanıyor, başarısızlık riski yüksek görevlere yönlendiriliyor, toplumsal cinsiyet kalıplarıyla uyumlu alanlara sıkıştırılıyor. Dışişlerinde kariyer diplomatlarının yüzde 42’si kadınken, 305 büyükelçinin ancak yüzde 27’si kadın. Kadınlar büyükelçilik ve bakanlıklarda danışmanlık, genel müdürlük gibi yönetici pozisyonlarına atanmada cam tavan engelleriyle karşılaşıyorlar. Dışişleri Bakan Yardımcısı Büyükelçi Berris Ekinci’nin çalıştayda paylaştığı deneyimler, sorunun ciddiyetini gözler önüne seriyor. Ekinci, “Otuz yıllık deneyimime dayanarak söyleyebilirim ki, Türk kadınının gücü ve potansiyeli, karşılaştığı engellerle orantılı değil” değerlendirmesinde bulundu.
Çözüm için radikal adımlar şart
Çalıştaydan çıkan en çarpıcı sonuç; sorunun çözümü için köklü değişikliklere ihtiyaç duyulduğu oldu. İşte öneriler…
- Kreş ve anaokulu gibi aile dostu politikaların hayata geçirilmesi
- Uluslararası diplomat ağlarının kurulması
- Genç kadın diplomatlara mentorluk desteği verilmesi
- Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 1325 No’lu Kararı çerçevesinde ulusal eylem planı hazırlanması yer alıyor.
Türkiye’nin ilk kadın diplomatı Adile Ayda’nın 1932’de göreve başlamasından bu yana geçen 92 yılda, kadınların diplomasi alanında kat ettiği mesafe takdir edilse de, çalıştay sonuçları gösteriyor ki, gerçek eşitliğe ulaşmak için daha uzun bir yol var.