Montreal'deki McGill Üniversitesi'nde çalıştığı dönemde Robert Sorge, farelere özgü aşırı dokunma duyarlılığının nasıl geliştiği konusunda laboratuvar fareleri üzerinde bir araştırma yürüttü. Tepkilerini ölçmek için farelerin ön ayaklarına ince bir tüy ile dokundu. Erkek fare, bilimsel literatürün öngördüğü şekilde, tepkisel bir davranışla patisini geri çekti. Ancak dişi fare en ufak bir duyarlılık belirtisi göstermedi. Şu anda ağrı uzmanı Jeffrey Mogil ile birlikte Alabama Üniversitesi'nde davranış bilimcisi olarak çalışmalarına devam eden Sorge; “Dişiler dokunduğumu bile anlamadı. Erkeklerdeki bu aşırı duyarlılığın belirgin biçimde farklılık gösteren yolaklardan (ağrıya yol açan farklı bağışıklık hücresi tipleri) kaynaklandığını düşünüyoruz” dedi.

Geleneksel tutumun dışına çıktılar

Sorge ve Mogil eğer pek çok ağrı uzmanının izlediği yoldan gitseydi bu sonuca erişemezdi. Dişi ve erkek fareleri ayırarak geleneksel tutumun dışına çıktılar. O dönemde araştırmacıların pek çoğu dişi farelerden uzak duruyordu. Çünkü hormon döngülerinin sonuçları etkilemesinden kaygı duyuyor ve bu yüzden erkek farelerle çalışmayı tercih ediyorlardı. Bugün ise ağrı konusunda çalışma yapanlar, Sorge ve Mogil'in çalışmalarından esinlenerek cinsiyet farkını göz önünde bulunduran çalışmalara öncelik tanıyor. Elde edilen sonuçlar gösteriyor ki ağrı yolakları çeşitlilik gösteriyor; bu çeşitliliğe de bağışıklık hücreleri ve hormonlar yol açıyor.

İlaçlar kişiye özel hazırlanabilir

Bütün bu sonuçlar, aynı zamanda tüm biyomedikal araştırmalarda cinsiyetin ne kadar büyük bir fark yarattığının da kanıtı. Sorge ve Mogil'in ağrı yolakları konusundaki çalışmaları ise, cinsiyet farkının en fazla görüldüğü alan olarak öne çıkıyor. Kanada Sağlık Araştırmaları Enstitüsü'ne bağlı Toplumsal Cinsiyet Enstitüsü direktörü Cara Tannenbaum, bu son araştırmanın tıbbi araştırmalarda yeni bir kapı açtığını belirterek; “Dünya nüfusunun yüzde 20'si kronik ağrılardan yakınıyor ve bunların çoğunluğu kadın. Bugün ilaç piyasalarında benzer yakınmaları olan herkese benzer ilaçlar veriliyor. Oysa ağrının kökenleri farklıysa bazı ilaçlar bazılarına yarar sağlarken, bazılarını ise hiç etkilemeyecek” dedi. AstraZeneca şirketi sinirbilim bölümü başkanı Iain Chessel, gelecekte ağrı ilaçlarının kişiye özel olarak ‘ısmarlama’ üretileceğini söylüyor. Ve Chessel'e göre de cinsiyet en belirleyici faktör olacak. Sorge'un çalışmasında farelerin omurlarına bakteriyel bir molekül enjekte edildiğinde, dikkatler mikroglia'lara çevrildi. Fakat mikroglialar yalnızca erkek farelerde dokunmaya karşı aşırı duyarlılık yaratıyordu. Dişilerde mikroglia'larda herhangi bir etkinlik gözlenmedi. Çünkü mikroglialar erkek farelerde ağrı algısında çok önemli bir rol oynarken, dişilerde sakin kalıyordu. Sonuçta migroglia’lar bloke edildiğinde, yalnızca erkek farelerde ağrıya karşı gelişen aşırı duyarlılık ortadan kaldırılabildi. 

Farklılık östrojenden kaynaklanıyor

Ağrı yolaklarında hatları değiştiren anahtarları (demiryolu makasları gibi) kontrol eden nedir? Bilim insanları, uzun süre cinsiyetler arasındaki ağrı algısındaki farklılıkların östrojenden kaynaklandığını düşünüyor. Östrojen, yoğunluğuna ve lokasyonuna bağlı olarak ağrıyı artırabildiği gibi, azaltabiliyor. Ne var ki testosteron, bugüne dek ağrı konusunda östrojen kadar önemsenmedi. Oysa bazı çalışmalarda kronik ağrıları azalttığı saptanmıştı.

Kadınlarda migren üç kat daha fazla

Bilim insanları ayrıca bir diyabet ilacı olan metformin'in erkek farelerde ağrıyı azalttığını, dişi fareleri etkilemediğini fark etti. Ayrıca eczacılığın en eski ağrı ilaçlarından biri olan morfinin dişi farelerde ve kadınlarda ancak yüksek dozlarda alındığında etkili olduğu gözlendi. Oysa erkeklerde daha düşük dozlar aynı etkiyi yaratıyordu. Morfinin bu farklı etkilerinin mikroglia'lardan kaynaklandığı tespit edildi. Araştırmacılar morfinin mikroglia üzerindeki etkisini bloke edince, dişi ve erkek fareler ağrıya benzer tepkiler verdi. Şu anda piyasalarda kadın ve erkeği farklı etkileyen bir ilaç satılıyor. 2018 yılında Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanan bu ilaç, migren tedavisinde kullanılıyor. Kadınlarda migrenin görülme sıklığı erkeklerden üç kat fazla. Anti- CGRP (beyindeki kalsitonin gen ilişkili peptid) ilacı olarak bilinen bu ilaç kadınlarda daha fazla yarar sağlıyor.