Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu’nun (UNFPA) 2021 Dünya Nüfus Raporu’na göre; gelişmekte olan 57 ülkede kadınların yarısı cinsel ilişkiye girme, doğum kontrol yöntemi kullanma veya sağlık hizmeti alma konularında karar verme hakkına sahip değil. İlk kez, bir Birleşmiş Milletler raporu kendi bedeni üzerinde söz sahibi olma hakkına odaklandı. Bedeni üzerinde söz sahibi olma hakkı, şiddet görme korkusu olmadan veya başka birinin sizin adınıza karar vermeden, kendi bedeniniz hakkında seçim yapma gücü ve yetkisi anlamına geliyor. Kendi bedeni üzerinde söz sahibi olma ve karar verme eksikliğinin, kadınlar ve kız çocuklarına yönelik ciddi zararları ve bunun da ötesinde önemli olumsuz etkileri var. Potansiyel olarak ekonomik üretkenliğin azalması, becerilerin körelmesi ve sağlık hizmetleri, yargı sistemlerinde oluşan ilave yük ve maliyetler bunlardan birkaçı.

Eğitim düzeyi karar verme gücünde etkili

Bu çığır açan rapor aracılığıyla UNFPA, hem kadınların bedenleri hakkında kendi kararlarını verme gücünü, hem de ülkelerin yasalarının bir kadının bu kararları alma hakkını ne ölçüde desteklediğini veya buna ne ölçüde müdahale ettiğini ortaya koyuyor. Veriler, karar verme gücü ile eğitim düzeyi arasında güçlü bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Araştırmanın yapıldığı ülkelerden toplanan verilere göre;

• Sağlık hizmetleri, gebeliği önleyici yöntemleri kullanma ve cinsel ilişkiye girme veya girmeme konularında seçim yapma yetkisi tamamen kendinde olan kadınların oranı sadece yüzde 55.
• Ülkelerin yalnızca yüzde 71’inde bütüncül annelik bakım hizmetlerine erişim güvence altında.
• Sadece yüzde 75'i yasal olarak gebelik önleyici yöntemlere tam ve eşit erişim sağlıyor.
• Ülkelerin yüzde 80'ine yakınında cinsel sağlığı ve iyilik halini destekleyen yasalar var.
• Buna karşılık sadece yüzde 56'sı kapsamlı cinsel sağlık eğitimini destekleyen yasa ve politikalara sahip.

Dünyanın 20 ülkesinde ‘tecavüzcünle evlen’ yasası var

UNFPA Yönetici Direktörü Dr. Natalia Kanem konuyla ilgili olarak şunları söyledi: "Kadınların neredeyse yarısının cinsel ilişkiye karar verme, gebelik önleyici yöntemleri kullanma veya sağlık hizmeti alma konusunda hâlâ kendi kararlarını veremiyor olması gerçeği hepimizi rahatsız etmeli. Aslında yüz milyonlarca kadın ve kız kendi bedenlerine sahip değil. Hayatları başkaları tarafından yönetiliyor." Rapor ayrıca, kadınların, erkeklerin, kız ve erkek çocuklarının kendi bedenleri üzerinde söz sahibi olma haklarının ihlal edildiği diğer birçok duruma da verilerle ışık tuttu:

• 20 ülke veya bölgede, bir erkeğin tecavüz ettiği kadın veya kız çocukla evlenmesi durumunda cezadan kurtulmasını sağlayan ‘tecavüzcünle evlen’ yasaları var.
• 43 ülkede evlilik içi tecavüz (eş tarafından tecavüz) konusunu ele alan bir mevzuat yok.
• 30'dan fazla ülke, kadınların ev dışında dolaşma hakkını sınırlıyor.
• Kız çocuklarında daha fazla olmak üzere, engelli kız ve erkek çocukların cinsel şiddete maruz kalma olasılıkları diğer çocuklara oranla yaklaşık 3 kat daha fazla. 

Çözümler ihtiyaçları göz önünde bulundurmalı 

Rapor, bu sorunlarla başa çıkma çabalarının, bireylerin kendi bedeni üzerinde söz sahibi olma haklarının daha fazla ihlaline nasıl yol açabileceğini de gösteriyor. Örneğin; bir tecavüz davasında yargı sistemi, tecavüze maruz kalan kişinin bekâret testine tabi tutulmasını talep edebiliyor. Gerçek çözümler bu sorunlardan etkilenenlerin ihtiyaçlarını ve deneyimlerini göz önünde bulundurmalı. Örneğin; Moğolistan'da engelli bireyler, hükümete cinsel sağlık ve üreme sağlığı ihtiyaçları hakkında doğrudan bilgi vermek için örgütlendi. Angola'da bedenleri, sağlıkları ve hakları konusunda eğitim almış gençler, sağlık hizmetleri ve aile planlamasından yararlanma, cinsel ilişkiye ‘hayır’ diyebilme ve cinsel şiddete karşı adalet talep etme haklarını kazandı. Dr. Kanem şu değerlendirmelerde bulundu: “Kendi bedeni üzerinde söz sahibi olma hakkının ihlali, kadınların ve kız çocuklarının temel insan haklarının ihlalidir ki eşitsizlikleri besleyen ve cinsiyet ayrımcılığından kaynaklanan şiddetin sürmesine sebep olan da bu. Bu durum, bir ruhun (yaşama gücünün) yok edilmesinden farklı değil ve sona ermeli. Bedeni üzerinde kontrole sahip bir kadının hayatının diğer alanlarında da güçlenmesi çok daha olası. Bu şekilde kadınlar sadece bedeni üzerinde söz sahibi olma anlamında değil; sağlık, eğitim, gelir ve güvenlik anlamında da kazanımlar elde ediyor. Bu şekilde hem kadının hem de ailesinin gelişmesi çok daha yüksek bir ihtimal.” 

Rapor 1978’den beri her yıl yayımlanıyor

Dünya Nüfus Raporu, UNFPA’in yıllık olarak çıkan en önemli yayını. 1978'den beri her yıl yayımlanan rapor, bir yandan cinsel sağlık ve üreme sağlığı ve hakları alanında ortaya çıkan sorunlara ışık tutarken diğer yandan da bunları ana akımlaştırıyor ve uluslararası kalkınma için ortaya çıkardıkları zorluk ve fırsatları ortaya koyuyor.

Raporun tamamını buradan inceleyebilirsiniz.