Dünya genelinde üçte ikisini kadınların oluşturduğu 771 milyon kişi hâlâ okuma yazma bilmiyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) verilerine göre, son 50 yılda dünya genelinde özellikle genç nüfusta okuryazarlık oranı kayda değer ölçüde artış gösterdi. Ancak bu ilerlemeye rağmen 2020'de dünya genelinde 771 milyon yetişkinin okuryazar olmadığına dikkat çekildi. Bu sayının üçte ikisini kadınlar oluşturuyor.

Savaşın yıkımları da etkiliyor

UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün yayımladığı veriler, son yıllarda okuryazarlık oranında iyileşen grafiğe işaret ediyor. İstatistikler, 15 yaş üstünde dünya genelindeki okuryazarlık oranının 1990’da yüzde 74, 2000’de yüzde 81, 2010’da yüzde 84 ve 2020'de yüzde 87’ye yükseldiğini ortaya koyuyor. Savaşın yıkımları da okuryazar oranını etkiliyor. Veriler, dünya genelindeki savaşların, öğrencilerin okula gitme oranlarını olumsuz etkilediğini gösteriyor. Buna göre; Afganistan, Yemen ve Ukrayna'da yaşanan savaşlar nedeniyle milyonlarca insan, yerinden çıkmak zorunda kaldı.

11 milyonu kız çocuğu eğitime dönemeyecek

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğine (BMMYK) göre, Afganistan'da bu yıl 700 bin, son yıllarda ise yaklaşık 5.5 milyon kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. Ukrayna'da da savaştan etkilenen 7.1 milyon kişi evlerini terk ederken, 2 binden fazla okul hasar gördü ve 200'den fazla okul da yıkıldı. Tüm bu rakamların öğrenim sürecindeki öğrencileri doğrudan etkilediği vurgulandı. Araştırmada koronavirüs nedeniyle ortaya çıkan olumsuz sonuçlara da yer verildi. Buna göre; eğitim süreci aksayan 24 milyon kişinin öğrenim sürecine dönemeyeceği tahmin ediliyor. Bu kişilerin 11 milyonluk kesiminin de kız çocukları ve genç kızlar olacağı öngörülüyor.

Afrika ve Güney Asya’da oranlar düşük 

UNESCO İstatistik Enstitüsü’nün verileri, özellikle Afrika ve Güney Asya ülkelerindeki düşük okuryazarlık rakamlarını ortaya koyuyor. Buna göre Sahraaltı Afrika, dünya genelinde yüzde 34 ile en yüksek okuma yazma bilmeyen kişi oranına sahip bölge. Okuma-yazma bilmeyenlerin oranı, Güney Asya ülkelerinde yüzde 27, Avrupa ülkelerinde yüzde 1, Latin Amerika ve Karayipler'de yüzde 6 seviyesinde. Okula katılımın düşük olması da okuryazarlık oranını olumsuz etkiliyor. Sahraaltı Afrika ülkelerindeki çocuk ve gençlerin eğitim faaliyetlerine katılım oranı oldukça düşük. Afrika kıtasındaki ülkelerde 6 ile 11 yaş arasındaki her 5 çocuktan en az biri okula gitmiyor. Yaş aralığı 12 ile 14 arasında olanlarda ise bu oran her üç çocuktan biri.

Kız çocukları dezavantajlı konumda

Dünya genelinde kadın okuryazar sayısının erkeklere oranla daha az olması dikkat çekiyor. Son yıllardaki verilere göre, genç kadınlar, okuma yazma bilmeyenlerin yüzde 59'unu oluşturuyor. Orta ve Doğu Asya, Avrupa, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Karayipler'de kadın ve erkek okuryazar arasındaki fark azken Kuzey Afrika, Batı ve Güney Asya ile Sahraaltı Afrika'da cinsiyetler arasındaki okuryazarlık oranları farkı daha fazla. Okuryazar oranının en düşük olduğu ülkelerde kız çocukları erkeklere göre daha dezavantajlı konumda bulunuyor. Sahraaltı Afrika ülkelerinde 6-11 yaş aralığında 9 milyon kız çocuğu eğitimden mahrumken, erkeklerde bu sayı 6 milyon civarında. İstatistikler, 15 yaş ve üzeri kadınların okuryazarlık oranının bu bölgelerde oldukça düşük olduğunu ortaya koyuyor. Buna göre, 15 yaş üzeri kadınların en düşük olduğu ülkeler; yüzde 37 ile Afganistan, yüzde 22 ile Çad, yüzde 31 ile Mali, yüzde 35 ile Güney Sudan.

Okuryazarlığın önemi vurgulanıyor

UNESCO, 1967'de 8 Eylül'ün Dünya Okuma Yazma Günü olarak kutlanmasına karar verdi. Her yıl 8 Eylül'de kutlanan Dünya Okuma Günü'nde bireylerin ve toplumların okuryazarlığının öneminin vurgulanması ve konuyla ilgili sorunlar hakkında farkındalık yaratılması amacıyla çeşitli faaliyetler düzenleniyor. Bu yılki Dünya Okuma Yazma Günü, dünya çapında ‘Okuryazarlık Öğrenme Alanlarını Dönüştürmek’ teması altında kutlanıyor. Bu yılki hedefler doğrultusunda UNESCO, herkes için kaliteli, eşitlikçi ve kapsayıcı eğitim sağlamak için okuma yazmayı öğrenme alanlarının temel önemini yeniden düşünmek için bir fırsat yaratmayı hedefliyor.