Kadının ekonomik statüsüne yönelik sorunları doğru tespit edebilmek, gelişmeleri ve eksiklikleri saptayabilmek için doğru veriye ulaşabilmek önem taşıyor. Standart toplumsal cinsiyet veri setleri sayesinde uluslararası karşılaştırmalar yapmak, Türkiye’nin dünyadaki konumunu değerlendirmek mümkün hale geliyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bu yıl 8 Mart Kadınlar Günü'nde  yayınladığı Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Veri Seti'nde daha önce yayınladığı verilere ek olarak Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Minimum Seti’ni de yayınlamaya başladı. Birleşmiş Milletler (BM) İstatistik Komisyonu tarafından 2013 yılında kabul edilen BM Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri aşağıdaki temalarda toplam 52 göstergeyi kapsıyor:

BM Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri 

Ekonomik Yapı, Üretim Faaliyetlerine Katılım ve Kaynaklara Erişim

Büyüklüğüne (Ücretli Çalışan Sayısına Göre) Sahibi Kadın Olan Ferdi Mülkiyet İşveren Girişimlerin Oranı

Cinsiyete Göre Arazi Sahibi Olan Yetişkin Nüfus Oranı

Cinsiyete Göre Bireylerin Cep Telefonu Kullanma Oranı

Cinsiyete Göre Bireylerin İnternet Kullanma Oranı

Cinsiyete Göre Genç İşsizlik Oranı

Cinsiyete Göre İşgücüne Katılım Oranı

Cinsiyete Göre İşveren Olarak Çalışanların İstihdam İçindeki Oranı

Cinsiyete Göre Kendi Hesabına Çalışanların İstihdam Oranı

Cinsiyete Göre Tarım Ve Tarım Dışı Sektörde Kayıtdışı İstihdam Oranı

Cinsiyete Göre Ücretli İşlere ve Ücretsiz Ev İşlerine Harcanan Ortalama Faaliyet Süresi

Cinsiyete Göre Ücretsiz Aile İşçisi Olarak Çalışanların İstihdam İçindeki Oranı

Cinsiyete Göre Yarı-Zamanlı Çalışanların İstihdam İçindeki Oranı

Cinsiyete ve Ekonomik Faaliyetlere Göre İstihdamın Yüzde Dağılımı

Hanehalkı Sorumlusunun Cinsiyetine Göre Kitle İletişim Araçlarına (TV, İnternet) Erişen Hanehalklarının Oranı

Ücretlerde Cinsiyetlerarası Fark

Eğitim

Cinsiyete Göre En Az Bir Eğitim Düzeyini Tamamlayanların Oranı

Cinsiyete Göre Gençlerin Okuryazarlık Oranı

 Cinsiyete Göre Ortaöğretimde Brüt Okullaşma Oranı

 Cinsiyete Göre Yükseköğrenim Düzeyinde Bilim, Mühendislik, İmalat ve İnşaat Alanlarından Mezun Olanların Oranı

 Cinsiyete Göre Yükseköğrenim Okutmanları/Profesörlerin Oranı

 Cinsiyete Göre Yükseköğretimde Brüt Okullaşma Oranı

 İlköğretim, Ortaöğretim ve Yükseköğretim Düzeylerinde Kayıtlı Olanların Cinsiyet Eşitliği Endeksi

Sağlık ve İlgili Hizmetler

 Cinsiyete Göre Beş Yaş Altı Ölüm Hızı

 Cinsiyete Göre Obez Yetişkinlerin Oranı

 Cinsiyete Göre Tütün Kullanma Yaygınlığı

 Cinsiyete Göre 60 Yaştaki Yaşam Beklentisi

 Dışsal Yaralanma ve Zehirlenmeler Nedeniyle Yetişkin Ölümlülüğü

 Doğum Öncesi Bakım Kapsamı

 Dolaşım Sistemi Hastalıkları Nedeniyle Yetişkin Ölümlülüğü

 Enfeksiyon ve Parazit Hastalıkları Nedeniyle Yetişkin Ölümlülüğü

 Evli veya İlişkisi Olan Kadınlar Arasında Kontraseptif Yaygınlığı

 HIV/AIDS ile Yaşayanların Cinsiyete Göre Dağılımı

 Sağlık Personeli Tarafından Gerçekleştirilen Doğumların Oranı

 Solunum Sistemi Hastalıkları Nedeniyle Yetişkin Ölümlülüğü

 Urlar Nedeniyle Yetişkin Ölümlülüğü

Kamu Yaşamı ve Karar Alma

Cinsiyete Göre Bakan ve Milletvekili Oranları

Cinsiyete Göre Hakim Oranı

Cinsiyete Göre Polis Oranı

Yönetici Pozisyonlarındaki Kadınların Oranı

Kadınların ve Kız Çocuklarının İnsani Hakları

Adölesan Doğurganlık Hızı

Eşi/Birlikte Olduğu Kişi Dışındaki Kişiler Tarafından 15 Yaş Sonrasında Fiziksel ve Cinsel Şiddete Maruz Kalmış 15-49 Yaş Grubundaki Kadınların Oranı

Son 12 Ay İçinde, Eşi/Birlikte Olduğu Kişi Tarafından Fiziksel veya Cinsel Şiddete Maruz Kalmış 15-49 Yaş Grubundaki Kadınların Oranı

20-24 Yaş Grubunda Olup 18 Yaşından Önce Evlenmiş Kadınların Oranı

TÜİK'in yeni çalışması, daha önce bilinmediği için uluslararası düzeyde karşılaştırılamayan bazı verilere ulaşma imkânını da beraberinde getirdi. Ekonomik yaşamla ilgili yeni yayınlanan veriler arasında arazi sahibi olan kadın oranı ve işletme büyüklüğüne göre sahibi kadın olan ferdi mülkiyet işletmelerin oranı yer alıyor.

Arazi Sahipliği

Arazi sahibi olan kadın oranının yayınlanmasıyla birlikte kadınlara ait varlık bilgisi ilk kez açıklanmış oluyor. Daha önce açıklanmış istatistiklerde kadınların gelirlerine ait veriler biliniyordu, ancak varlık sahipliğiyle ilgili veri bulunmuyordu.

TÜİK tarafından açıklanan veriler Türkiye nüfusunun %45’inin arazi sahibi olduğunu gösteriyor. Erkelerde bu oran %53, kadınlarda %35 düzeyinde. Arazi sahibi olan nüfus oranında cinsiyet eşitsizliğinin zaman içinde kısmen azaldığı görülüyor. Bununla birlikte arazi sahibi olan kadın sayısı erkek sayısının ancak üçte ikisine denk geliyor. Şimdilik sahip olunan toplam arazi büyüklüğünün dağılımı ve ne kadarının ortak mülkiyet olduğu hakkında bilgiye ulaşamıyoruz.         

Cinsiyete Göre Arazi Sahibi Olan Nüfus Oranı

Veriler incelendiğinde Türkiye’de 18 yaşının üstünde, yaklaşık 11 milyonu kadın olan 27 milyon kişinin arazi pay sahibi olduğu anlaşılıyor.

OECD Toplumsal Cinsiyet, Kurumlar ve Kalkınma Veri Tabanı ülkelere göre toplam arazi/arsa tapusu adedinin ne kadarının kadınlara ait olduğunu gösteriyor. Verilere göre OECD ülkeleri ortalaması %22 civarında. Kadınlara ait arazi/arsa tapusu oranının en düşük olduğu OECD ülkesi %5 ile Hollanda, en yüksek olduğu ülke ise %47 ile Letonya. OECD üyesi olmalarına rağmen Türkiye ve Meksika’ya ait OECD verisi mevcut değil. Dolayısıyla Türkiye’yi diğer OECD ülkeleriyle doğrudan karşılaştıramıyoruz. Ancak, mevcut verilerden yola çıkarak Türkiye’de kadınların pay sahibi olduğu arazi tapusu adedinin toplamın %30-40’ı seviyesinde olduğu tahmin edilebilir.

Rakamlar arazi mülkiyeti hakkı açısından Türkiye’de kadınların diğer OECD ülkeleri ile benzer düzeyde olduğunu gösteriyor. Diğer taraftan arazilerde miras yoluyla edinilen ortak mülkiyetin yaygın olması ve geleneksel tutumlar nedeniyle pratikte kadınların sahip oldukları mülk üzerinden gelir elde etmeleri, mülkleri alıp-satmaları, tarımsal veya ticari faaliyette bulunmaları kısıtlanıyor. 

İşletme Sahipliği

TÜİK tarafından yayınlanan işgücü istatistiklerine göre Türkiye’de işverenlerin içinde kadınların oranı %8-10 civarında. Diğer taraftan işverenler toplam istihdamın %4,5’ini, kadın istihdamının ise yalnız %1,5’ini oluşturuyor. Bu veriler ekonomik güç açısından cinsiyet farkını kısmen ortaya koyuyor.  

Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Göstergeleri Minimum Seti kapsamında yeni açıklanan ferdi mülkiyet işveren girişimleri verisi kadın işverenlere yönelik daha kapsamlı bilgi sunuyor. Veri yalnız ferdi mülkiyet olan işletmeleri kapsıyor ve büyüklüğüne göre sahibi kadın olan işletmelerin oranını gösteriyor.

Büyüklüğüne (ücretli çalışan sayısına) göre sahibi kadın olan ferdi mülkiyet işveren girişimlerin oranı, 2007-2016

Veriye konu olan ferdi mülkiyet işveren girişimleri esnaf olarak adlandırılan işletmeler olarak düşünülebilir. Kadın esnafların toplam esnaflar içindeki payının %19 civarında olduğunu ve son 10 yılda bu payın arttığını görüyoruz. Kadınların sahip olduğu girişimlerde en büyük pay 5 kişiden az çalışanı olan işletmelere ait; artış da esas olarak bu işletmelerden kaynaklanıyor. Diğer taraftan 100 kişiden fazla çalışanı olan işletmelerde sahibi kadın olanların payı 2007-2011 arasında %16’dan %8 kadar geriledikten sonra 2013’ten itibaren %12-13 seviyesine ulaştı.

Kadın sahipli işletmelerle ilgili saptamalar:

• İşgücündeki kadınların %98’i işveren olarak değil, kendi hesabına veya ücretli olarak çalışıyor.
• İşveren kadınlara ait işletmelerin büyük bölümü 10 kişiden az işçi çalıştırıyor.
• İşletmelerde çalışan sayısı arttıkça ferdi mülkiyet işveren girişimlerinin kurumsallaşması ve ortaklığa dönüşmesi gerekiyor.
• Kadın sahipli işletmelerin finansmana ve danışmanlığa erişimi önem kazanıyor.