Türkiye’deki işgücü piyasasının en çok araştırılan ve tartışılan konularından biri de kadınların işgücüne katılım oranlarının çok düşük olması. Bu konuda yapılan araştırmalar genellikle işgücüne katılım konusundaki göstergelere odaklanıyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi - BETAM'ın yayınladığı ve Doç. Dr. Gökçe Uysal ile Araştırma Görevlisi Yazgı Genç tarafından hazırlanan “Hangi Kadınlar İşgücü Piyasasından Çıkıyor?" araştırma notu ise işgücünden çıkan kadınların bu kararı neden aldıklarının cevabını arıyor.

Hangi Kadınlar İşgücü Piyasasından Çıkıyor? araştırma notu, işgücünden çıkan kadınların işgücünde kalan kadınlara kıyasla daha yaşlı, daha az eğitimli, daha çok çocuk sahibi ve daha yüksek ihtimalle evli olduğunu gösteriyor. Bu kadınların son çalıştıkları işlerin tarım ve imalat sektörlerinde ve nitelik gerektirmeyen mesleklerde olduğu görülüyor.

“Hangi Kadınlar İşgücü Piyasasından Çıkıyor?” araştırma notu, kadın istihdamıyla ilgili aşağıdaki konuların altını çiziyor:

Toplumsal cinsiyet rollerinde eşitlik, kadınların işgücünde kalmasını olumlu etkiliyor

Araştırmaya göre işgücünden çıkan kadınlar ayrılma sebepleri olarak işin geçici olmasını sıklıkla dile getiriyor. Ayrıca, kadınlar işgücü piyasasının dışına çıkmalarına neden olarak toplumsal cinsiyet rollerini de belirtiyor. İşgücünden ayrılan her on kadından üçü ailedeki bakım hizmetlerini yüklenmek için ya da evlendiği için ayrıldığını söylüyor.

İşgücü piyasasının dışında kalmış kadınların yarısından çoğu daha önce çalışmış

TÜİK tarafından yayınlanan Hanehalkı İşgücü Anketi (HİA) verilerine göre 2017 yılı itibaryla 15 yaşın üzerindeki kadınların yalnızca yüzde 33,6’sı işgücü piyasasında. Buna karşın 15 yaş üzerinde ve halihazırda işgücü piyasasında olmayan kadınların yarısından fazlası hayatında en az bir kere çalışmış ve daha sonra çeşitli sebeplerle işgücü piyasasından çıkmış durumda. Bu durum kadınların işgücü piyasasına girişten ziyade işgücü piyasasında kalma ile ilgili sorunlar yaşadıklarına işaret ediyor.

Daha önce çalışmış kadınlar şimdi neden iş aramıyor?

İşgücü piyasasının dışına çıkmış kadınların iş aramama nedenleri üç ana başlıkta toplanabilir:

• Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin nedenler
  • Ev kadını olmak %61,8
  • Ailevi ve kişisel nedenlerle işgücüne dahil olmamak %20
• İşin yapısı veya çalışma koşulları ile ilgili nedenler
• Diğer nedenler

İşgücünden çıkmış kadınlar daha az eğitimli, görece daha yaşlı ve evli

TÜİK HİA verilerine göre Türkiye’de 2016 yılında 15-44 yaş aralığındaki kadınların genelinde işgücüne katılım oranı yüzde 40,5 iken bu oran üniversite mezunları arasında yüzde 75,6 olarak gerçekleşiyor. Eğitim düzeylerinin artırılması sadece işgücü piyasasına girişi değil aynı zamanda işgücü piyasasında kalışı da kolaylaştırıyor. Araştırmanın sonuçlarına göre, işgücüne yakın duran kadınların eğitim seviyeleri işgücündeki kadınlara kıyasla daha düşük. İşgücüne yakın duran kadınların yüzde 61,8’i lise altı eğitim düzeyine sahip. Buna karşın işgücündeki kadınların yüzde 42,8’isinin eğitim düzeyi lise altı. Benzer şekilde işgücünden çıkan kadınların üniversite mezunu olma ihtimalleri nispeten düşükken (yüzde 10,9), işgücündeki kadınların yüzde 34,2’sinin eğitim düzeyi yükseköğrenim.

Daha önce bir işte çalışmış fakat 2016 itibaryla işgücüne dahil olmayan kadınların yaş dağılımları, işgücünün dışına çıkmış kadınların nispeten daha yaşlı olduklarını gösteriyor.

Daha önce çalışmış olup şu an işgücünde olmayan kadınların medeni durumlarına bakıldığında işgücünden ayrılan kadınların yüzde 86,4 ile büyük çoğunluğunun evli olduğu görülüyor.

İş-yaşam dengesi iş hayatında kalışı etkiliyor

Toplumsal cinsiyet rolleri ve beklentiler kadınların iş hayatında kalışını etkiliyor. Neredeyse her on kadından üçü evlendiği için ya da ailedeki bakım sorumluluklarını üstlendikleri için işgücünden çıktığını söylüyor.

Verilere göre işgücünden çıkmış kadınların yüzde 21,2’sinin yaşadıkları hanelerde çocuk bulunmazken; işgücündeki kadınların ise yüzde 43,7’si çocuksuz hanelerde yaşıyor. İşgücünden çıkmış kadınların yaşadıkları hanelerde daha fazla çocuk olduğu görülüyor. Çocuk sayısının artması ile gelen çocuk bakım hizmetlerinin kadının sorumluğunda görülmesi, kadınların işgücünde kalmalarını zorlaştırıyor.

İşgücünden çıkan kadınlar hangi sektörlerden?

İşgücünden çıkan kadınların hangi sektörlerde çalıştıkları, bu sektörlerdeki mevcut kadın istihdamı da dikkate alındığında, anlamlı bir veri ortaya koyuyor. Buna göre:

• İşgücünden çıkan kadınların yüzde 27,4’ü en son tarım sektöründe çalışmış. Buna karşın işgücündeki kadınların yüzde 18,3’ü tarım sektöründe.
• İşgücünden çıkan kadınların yüzde 24’ü en son imalat sanayinde çalışmış. Buna karşın işgücündeki kadınların yüzde 17,1’i imalat sanayinde.
• İşgücünden çıkan kadınların yüzde 21,5’i en son toptan ve perakende ticaret, ulaştırma ve depolama, konaklama ve yiyecek hizmeti sektöründe çalışmış. Buna karşın işgücündeki kadınların yüzde 19,8’i bu sektörde.

(Bu üç sektör toplam kadın istihdamının yarısından fazlasını oluşturuyor. Bununla beraber veriler, bu sektörlerde çalışan kadınların diğer sektörlerde çalışanlara kıyasla işgücünden çıkma ihtimallerinin daha yüksek olabileceğini gösteriyor.)

İşgücüne dahil olmayan kadınlar neden işten ayrılıyor?

İşten ayrılma nedenleri, yukarıdaki bahsettiğimiz iş aramama nedenleri gibi üç ana başlıkta toplanıyor:

• Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin nedenler
  • Eşinin isteği üzerine/evlilik nedeniyle %14,9
  • Ailedeki çocuklara veya bakıma muhtaç yetişkinlere baktığı için %13
• İşin yapısı ile ilgili nedenler
  • Geçici işlerinin bitmesi %36,9
  • İşinden memnun olmaması %12,4
  • Mevsimlik çalıştığı için %9,2
  • İşten çıkartıldı/işyeri kapandı/iflas etti %6,6
• Diğer nedenler

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Hanehalkı İşgücü Anketi (HİA) 2016 yılı verilerinin kullanıldığı Hangi Kadınlar İşgücü Piyasasından Çıkıyor? araştırma notunun tamamına bu linkten ulaşabilirsiniz.