Güneydoğu Anadolu’da 11 ili etkileyen ve on binlerce kişinin hayatını kaybetmesine neden olan deprem felaketi ardından yaraları sarmak için yoğun bir şekilde çalışılırken, yeniden toparlanma öncesinde ihtiyaçların tespiti konusunda önemli bir adım atıldı. Bölgedeki kadın girişimcilerin durumunu ve ihtiyaçlarını tespit etmek amacıyla Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) ve Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) iş birliğinde hızlı bir çalışma yürütüldü. Bu kapsamda, depremden etkilenen illerde KAGİDER veri tabanında bulunan 120 girişimci kadın tek tek arandı. 73 kişiye ulaşılarak ihtiyaçların tespitine yönelik anket yapıldı.

Psikososyal desteğe ihtiyaç var

Hızlı araştırmanın sonuçlarına göre, deprem bölgesindeki kadın girişimcilerin en önemli ihtiyaçları şöyle sıralanıyor: Hibe (yüzde 25), Eleman (yüzde 18), Ekipman (yüzde 16), Mekân/Çalışma alanının yeniden inşasına yönelik destekler (yüzde 9), Tanıtım/Pazar desteği (yüzde 9), Yönetim/Danışmanlık desteği (yüzde 6) ve Diğer Finansal Destekler (yüzde 5). Katılan kadın girişimcilerin yüzde 5’i ayrıca Psikososyal Destek ihtiyacını dile getirdi. Çalışmaya katılan girişimci kadınların yaklaşık yüzde 88'i üretim veya hizmete ara vermiş bulunuyor. Ara verenlerin yüzde 50’den fazlası deprem sonrasında yeni ürün üretimine veya yeniden hizmete başlayamadıklarını belirtiyor. ‘Deprem sonrasında üretime / hizmete tekrar başladınız mı?’ sorusuna ‘Hayır’ cevabı verenlerin çoğunluğu mekân ve ekipmanlarının ağır hasarlı olduğunu ifade ediyor.

Yüzde 5’i deprem bölgesine dönmek istemiyor

Üretim faaliyetinde bulunan kadın girişimcilerin yüzde 49’u stoklu ürünü olduğunu belirtirken, bu ürünlerin çoğunluğunu imalat, el yapımı, hediyelik ürünler, tekstil ve gıda sektörleri oluşturuyor. Görüşülen girişimci kadınların yüzde 50'den fazlası depremlerden önce Gaziantep ve Hatay’da yaşıyordu. Kadınların yüzde 22’si ailenin geçimini tek başına üstlenmek durumunda kaldığını belirtiyor. Girişimci kadınların yüzde 5’i deprem bölgesine dönmeyeceğini belirtirken yüzde 6’sı bu konuda kararsız olduğunu ifade etti. Girişimcilerin yüzde 19’u ise firmalarını taşımayı planlıyor. Deprem sonrasında girişimci kadınların yüzde 70'i bakım yükümlülüklerinin arttığını kaydediyor ve bu yükümlülüklerini sırasıyla çocuk, yaşlı ve engelli bakımı olarak aktarıyor. Görüşme sonucunda deprem sonrasında ‘Geçici Barınma’ için en çok tercih edilen illerin ise sırasıyla İstanbul, Mersin, Ankara, Antalya, Kocaeli, İzmir ve Sivas olduğu belirlendi.

“Kadınlar ayağa kalkarsa ekonomi de ayağa kalkar”

Hızlı araştırmanın sonuçlarını değerlendiren KAGİDER Başkanı Emine Erdem şunları söyledi: “Depremden sonra yaraların hızla sarılması ve yerel ekonominin ayağa kaldırılması için ihtiyaçların tespit edilmesi önem taşıyor. Toparlanma sürecinde kadınların üzerinde önemli sorumluluklar var. Onların potansiyeli ve dinamizmi ekonomiyi yeniden hayata taşıyacak temel gücü oluşturuyor. Kadın girişimciliği ve istihdamı toparlanırsa ekonomi de yeniden toparlanır. Bir başka ifadeyle, kadınlar ayağa kalkarsa ekonomi de ayağa kalkar. Bu bakımdan devletin, iş dünyasının, sivil toplum kuruluşlarının ve sorumluluk sahibi bireylerin el ele vererek destek sağlaması sürecin başarısı için kilit öneme sahip. Birleşmiş Milletler Kadın Birimi ile gerçekleştirdiğimiz çalışma yapılması gerekenleri ve yol haritasını belirginleştiriyor. KAGİDER bölgede kadın girişimciliğini ve istihdamını desteklemek yönünde üstüne düşeni yapmaya devam edecek.”

“Kadınların aktif rolü ve liderliği toparlanmanın temel taşlarından biri olmalı"

Hızlı araştırmaya dair BM Türkiye Kadın Birimi (UN Women) Ülke Direktörü Asya Varbanova şunları söyledi: “Kadın girişimciliği, ekonomik büyüme ve sürdürülebilirlik için itici bir güç. Küresel araştırmalar, kadın girişimcilerin kazançlarının yüzde 90'a kadarını ailelerine ve topluluklarına yeniden yatırım yapma eğiliminde olduklarını ve böylece kapsayıcı ekonomik büyümeyi doğrudan kalkınmaya bağladığını gösteriyor. Deprem sonrası toparlanma sürecinin kadın girişimcilerin ihtiyaç ve önceliklerine göre şekillendirilmesi kritik önem taşıyor. Bu hızlı araştırma, etkilenen bölgedeki kadın girişimcilerin işlerinin devamlılığı için neye ihtiyaç duyduğuna dair değerli bilgiler sağlıyor. Tüm kamu, özel ve uluslararası ortakları, iyileştirme sürecinde bu ihtiyaçları tam olarak dikkate almaya ve ele almaya teşvik ediyoruz. Kadın girişimcilerin daha iyiyi inşa etmede hak ettikleri merkezi rolü oynamalarını desteklemek için gelecekteki değerlendirmeler ve girişimler konusunda KAGİDER ile iş birliğimize devam edeceğiz. Deprem sonraki süreçte kadınların aktif rolü ve liderliği toparlanmanın temel taşlarından biri olmalı."

İşte soruları yanıtlayanların sektörel dağılımı 

Soruları yanıtlayan kadın girişimcilerin sektörlere göre dağılımı şöyle: Tarım/Gıda (yüzde 30.1); Tekstil, Ayakkabı, Çanta ve Aksesuar (yüzde 24,7); İmalat, El Yapımı Ahşap (yüzde 5.7); El Sanatları, Seramik (yüzde 5.5); Kozmetik (yüzde 5.5); Hizmet (yüzde 5.5); Sağlık (yüzde 4.1); Mimarlık/Mobilya (yüzde 4.1), Diğer (yüzde 15.1). Yanıtlarda en çok rastlanan alt sektör/ürün yelpazesi ise şöyle sıralanıyor: Hazır Giyim/Çocuk Giyimi, El Yapımı ve Hediyelik Ürünler, Hijyen ve Kozmetik Ürünleri, Mobilya, Ahşap Ürünleri, Tarım İlaçları, Gübre ve Tohum Üretimi, Toptan Satış, Yöresel Gıdalar.